یازار: مجتبی هاشمی، سایتین ادیتورو و اولوسلار آراسی ایلیشگیلر اوزره اوزمان
فلسطین موناقیشه‌سینده بؤحرانین آرتماسیندا “زوراکیلیغین” رولونو آراشدیرماق
حماس ساواشچیلاری ۷ اکتبر گونو غزه زولاغی یاخینلیغیندا اسرائیلین ایشغال ائتدیگی اراضیلره قفیل هوجوم ائده‌رک ۱۳۰۰-دن چوخ اسرائیل ساکی‌نینی اؤلدوروب، ۱۴۰-دان چوخ اینسانی گیروو گؤتوروب. هوجوم اسرائیل حؤکومتی‌نین حماسا ساواش اعلان ائتمه‌سینه سبب اولدو و فلسطینلیلرله اسرائیل آراسیندا تاریخین ان اوزون‌موددتلی موناقیشه‌سی‌نین زوراکیلیقسیز حلینه اومیدلر بیر داها سؤندو.
غزه‌ده‌کی ساواشین ایستاتیستیکاسینا گؤره، ساواش باشلایاندان اکتبر آیی‌نین ۷-دن ۱۶-دک غزه اهالیسی‌نین دئمک اولار کی، یاریسی یعنی بیر میلیوندان چوخ اینسان کؤچکون دوروما دوشوب بیرلشمیش ملتلرین غزه‌ده‌کی قرارگاهینا ایندییه‌دک بئش یوز مین اینسان سیغینیب. بو حاضرکی درین بؤحرانی آراشدیرماق و اونون گئنیشلنمه‌سینده زوراکیلیغین رولونو آنلاماق اوچون بیز موناقیشه‌لرین تاریخینه و فلسطین اراضی‌لرینده اسرائیل دؤولتی‌نین یارانماسینا قاییتمالیییق.
بو یازیدا زوراکیلیق دؤورونو و فلسطین بؤحرانی‌نین سببلرینی نظره آلاراق، طرفسیز بیر باخیشلا فلسطین مسئله‌‌سینی اوخویوجولارین داها یاخشی باشا دوشمه‌سی اوچون احاطه‌‌‌لی شکیلده تقدیم ائتمه‌یه چالیشدیق.
***
فلسطین ۱۹-جو عصرده عثمانلی امپراتورلوغونون حاکیمیتی آلتیندا اولان اردن چایی ایله آرالیق دنیزی آراسیندا کیچیک بیر اراضیدیر. قودس و یا بیت المقدس شهری فلسطینده یئرلشدیگینه گؤره بو اراضی هم یهودیلر، هم موسلمانلار، هم ده مسیحی‌لر اوچون موقدس اراضی ساییلیر.
مسیحی‌لر اوچون اورشلیم چوخ اؤنملیدیر، چونکی عیسی‌نین دوغولدوغو، حیاتی، چارمیخا چکیلدیگی و یوکسلدیگی یئر ایدی. ۳۱۳-جو ایلده روما امپراتورلوغوندا مسیحی‌لیگین رسمی‌لشدیریلمه‌سیندن سونرا فلسطین مسیحی‌لر و موسلمانلار آراسیندا موناقیشه مرکزینه چئوریلدی و تخمیناً دؤرد عصردیر کی، بو بؤلگه‌یه صاحب اولماق اوچون موسلمانلار و مسیحی‌لر آراسیندا صلیب یوروشلری گئدیردی.
موسلمانلارین اعتیقادیندا بیت‌المقدس و مسجد الاقصی محمدین معراج یئری و موسلمانلارین ایلک قیبله‌سی اولماقلا مکه و مدینه‌دن سونرا اوچونجو موقدس یئر ساییلیر. موسلمانلارین موقدس تورپاقلاردا مؤوجودلوغو ۷-جی عصرده بیرینجی و ایکینجی خلیفه‌لر دؤورونده شامین فتحی ایله باشلامیشدیر. موسلمانلارین، اؤزللیکله ده سلجوقلو تورکلری‌نین فتحلری، دوغو روم امپراتوری‌سی‌نین و تورپاق اوزرینده حؤکمرانلیق ادعاسیندا اولان دوغو ارتدوکس کیلسه‌سینه تضییقلری آرتیردی. دوغو روم امپراتورلوغونون چؤکوشو ایله بو تورپاقلار دؤرد یوز ایللیک قانلی صلیب یوروشلریندن سونرا موسلمانلارین الینه کئچدی.
آنجاق بو شهر یهودیلر اوچون اؤزل تاریخی و دینی اؤنمه مالیکدیر، چونکی ندبه دیوارینی احتیوا ائدیر. یهودی اینانجینا گؤره ندبه دیواری اورشلیمده ایکینجی معبدین سون قالیغیدیر و یهودیلر قودسو اؤز آتا-بابا یوردو حساب ائدیرلر. بو سببدن اوزون ایللردن بری بو تورپاقدا همیشه یهودی آزلیغی یاشاییر.
آوروپادا مسیحی‌لیگین حؤکمرانلیغیندان سونرا داغینیق آزلیقدا یاشایان بیر چوخ یهودی کاتولیک مسیحی‌لر طرفیندن تضییقلره معروض قالدی و اورتا عصرلرده حاکم دوشونجه بئله ایدی کی، مسیحین قاتیللری یهودیلر اولدوغو اوچون قتله گؤره بوتون یهودیلر مسوولیت داشیییرلار. مسیحین.. کاتولیک و حتی ارتدوکس آوروپا شهرلرینده بیر چوخ دؤورلرده یهودیلرین شهرلرده یاشاماسینا ایجازه وئریلمه‌میش، آوروپادا آنتی یهودیلیک گئنیش یاییلمیشدی. بعضی شهرلرده یهودیلر شهردن کناردا “گتو” آدلانان اراضی‌لرده شهر ایمکانلاری اولمایان و آیری-سئچکیلیک شرایطینده یاشامالی اولدولار.
اولا بیلسین کی، بو آنتی یهودیلیک و یهودیلره قارشی زوراکیلیق یهودی ملتینی قوروماق اوچون حؤکومت قورماق فیکرینه سبب اولوب.
۱۹-جو عصرده بیر قروپ آوروپا یهودیسی یهودیلیگین تکجه دین دئییل، ائتنیک و میلی کیملیکلری اولدوغونا اینانماغا باشلادی. عینی زاماندا، دین باخیمیندان ارتدکسلار اولان چار روسیاسی طرفیندن آنتی یهودیلیک دالغاسی ۱۸۸۰-جی ایلده یهودیلرین فلسطینده‌کی یهودیلرین موقدس تورپاقلارینا کوتلوی شکیلده کؤچمه‌سینه سبب اولدو. بو کؤچ او دؤورده فلسطینده ان بؤیوک یهودی آزلیغی‌نین یاشاماسی ایله باغلی ایدی.
۱۸۹۶-جی ایلده، ۱۹-جو عصرین سونوندا اتریش-مجاریستاندان اولان تئودور هرتزل آدلی بیر یهودی ژورنالیست مقاله‌سینده یهودی مسئله‌‌سینه سون قویماق اوچون یهودیلرین بیر یهودی دؤولتی قورماسی فیکرینی ایره‌لی سوردو. بیر ایل سونرا هرتزل ۱۸۹۷-جی ایلده صهیونیست فوندونو تأسیس ائتدی. بو فوندون ایسوئچره‌ده کئچیریلن ائله ایلک توپلانتیسیندا یهودیلرین موقدس کیتابی اولان توراتدا اسرائیللیلره وعد ائدیلمیش “موقدس فلسطینه قاییتماق” مسئله‌‌سی اورتایا آتیلدی.
بونون اوچون تدبیرلر گونده‌لییه آلینیب. یهودی دویغوسونون گوجلندیریلمه‌سی، یهودیلرین اجدادلاری‌نین موقدس تورپاقلارینا قاییتماق اوچون ویجدانلاری‌نین اویانماسی، اولوسلارآراسی دسته‌یین جلب ائدیلمه‌سی و نهایت، فلسطینده یهودی دؤولتی‌نین یارادیلماسی صهیونیستلرین پروقراملاری آراسیندا بللی ائدیلیب.
هرتزل حتی اگاندادا یهودی دؤولتی ایده‌سینی حیاتا کئچیرمک اوچون اینگیلتره ایله راضیلاشدی و سونرادان یهودیلرین آرژانتینه کؤچمه‌سی ایده‌سی گونده‌مه گلدی، لاکین سوندا بو ایده حیاتا کئچیریلمه‌دی و بو یهودی ژورنالیست ۱۹۰۴-جو ایلده اؤلدو. اونون واریثی حییم وایزمن صهیونیست وقفین پلانلارینا عمل ائتدی و اگاندا و آٰرژانتین یهودی دؤولتی یاراتماق واریانتینی رد ائده‌رک، فلسطینده یهودیلرین موقدس تورپاقلاریندا حؤکومتین قورولماسینی وورغولادی.
وایزمن وارلی بیر ایش آدامی ایدی و ثروتینه اساسلاناراق صهیونیست لوببیسینی گئنیشلندیردی. او، جیمز بالفور آدلی اینگیلیس سیاستچییه یاخینلاشیب و اینگیلیسلرین دسته‌یینی قازانماق اوچون اونلار آراسیندا بیر نئچه ایل دانیشیقلار آپاریلیب.
بیرینجی دونیا ساواشی‌نین باشلاماسی و ساواشین هر ایکی جبهه‌سینده عثمانلی ایله اینگیلیسلر آراسیندا قارشیدورما اولماسی ایله اینگیلیسلر عرب شیخلرینی عثمانلییا قارشی عصیان قالدیراجاق و بونون موقابیلینده عثمانلیلارین مغلوبیتیندن سونرا عربلرین مستقلیگی تانیناجاق و عرب تورپاقلاری اونلارا وئریله‌جک.
۱۹۱۶ و ۱۹۱۸-جی ایللرده ایکی اؤنملی حادثه فلسطینلیلرین طالعیینی ديیشدی. ایلک حادثه اینگیلتره و فرانسا آراسیندا عرب اؤلکه‌لری‌نین بؤلونمه‌سینه راضیلیق وئرن سایکس-پیکو آنلاشماسی اولدو.
ایکینجی حادثه ایسه هم بیرینجی دونیا ساواشیندان سونرا عثمانلی امپراتوریسی پارچالانماسی‌نین طرفداری اولان، هم ده اؤنجه‌ده دئدیگیمیزه گؤره، طرفدارلاردان بیری اولان جیمز بالفورون اینگیلتره خاریجی ایشلر ناظرلیگی وظیفه‌‌‌سینه تعیین اولونماسی اولدو کی، یهودی پروبلئمینی حل ائتمک اوچون یهودی دؤولتی یاراتماق ایده‌سینی ساوونوردو.
بالفور اینگیلتره‌نین خاریجی ایشلر ناظری کیمی ایلک اولاراق آوروپاداکی یهودی مسئله‌‌سینده فرانسا و ایتالییا ایله راضیلیغا گلیب. حتی پاپانین دا راضیلیغینی آلدی و بوندان سونرا آمریکایا گئتدی و آمریکانین جمهورباشقانی ویلسونلا آپاردیغی دانیشیقلاردا اونا یهودی دؤولتی یاراتماق ایده‌سینی ده گتیردی. بو گئنیش دانیشیقلاردان سونرا او، “بالفور آنلاشماسی” آدلی ۶۷ کلمه‌دن عبارت بیر آچیقلامانی یایدی.
بو آچیقلامادا دؤرد اساس مقام قئید اولونور: بیرینجیسی، فلسطینده یهودیلر اوچون میلی بیر ائو یارادیلمالیدیر. ایکینجیسی، فلسطینده یاشایان یهودیلرین وطنداشلیق حوقوقو اولمالیدیر. اوچونجوسو، یهودیلرین دینی حوقوقلاری وار، دؤردونجوسو، هئچ کیمین فلسطینده یاشایان قئیری-یهودیلرین حوقوقلارینا تجاووز ائتمک حوقوقو یوخدور.
بو آچیقلاما چوخ عومومی ایدی و “دؤولت” سؤزونون ایشله‌دیلمه‌مه‌سی و آچیقلامادا فلسطینین سرحدلری‌نین گؤستریلمه‌مه‌سی بو آچیقلامانین بلیرسیز اولدوغونو گؤستریر. بو آچیقلاما صهیونیست یهودیلر طرفیندن موثبت قارشیلاندی و قیسا مدت ایچینده بیر چوخ یهودی‌نین صهیونیست فوندونا قوشولماسینا سبب اولدو. یهودیلردن فرقلی اولاراق، بالفور آچیقلاماسی موسلمان عربلری، اؤزللیکله ده فلسطینلیلری غضبلندیردی. بو آچیقلاما اصلینده یوز ایل سونرا اسرائیلله فلسطین آراسیندا داوام ائدن موناقیشه‌نین ایلک کؤکودور.
بالفور آچیقلاماسیندان سونرا صهیونیست یهودیلرین فلسطینه کؤچو آرتدی. عینی زاماندا بیر قروپ یهودی یهودی لژیونونو یارادیب فلسطینی گئری آلماق اوچون بیرینجی دونیا ساواشیندا اینگیلتره ایله بیرلیکده ووروشدو. ۱۹۲۰-جی ایلده شام و سوریه‌ده موتفیقلرین قلبه‌سی ایله عثمانلی امپراتورلوغو پارچالاندی و عرب تورپاقلاری‌نین حاکمیتی اینگیلتره ایله فرانسا آراسیندا بؤلوندو. ۱۹۲۲-جی ایلده ملتلر بیرلیگی اینگیلتره‌یه فلسطین قیوملوغونو، یهودیلره وئردیگی وعد ایله بالفور آچیقلاماسی و عرب فلسطینلیلر اوچون اوخشار مودعالارین داخیل اولدوغو شرطلرله وئردی.
بیرینجی دونیا ساواشیندان سونرا اینگیلتره‌نین دستیی ایله یهودیلرین کؤچ سورجی هر گون آرتمیش و بو آرادا یئرلی اولمایان موهاجیرلرله فلسطینلی یئرلی موسلمانلار آراسیندا قارشیدورما دا آرتمیشدی.
یهودیلرین فلسطینه کؤچمه‌سی سورجی ایکینجی دونیا ساواشی و هولوکوستون باشلاماسی و نازی آلمانییاسی طرفیندن یهودیلرین گئنیش شکیلده سوی‌قیریمی ایله داها دا گوجلندی. ساواشدان سونرا هولوکوست کیمی حادثه‌‌‌لر ساواشدا قالیب گلن اؤلکه‌لرین فلسطینده یهودی دؤولتی‌نین قورولماسیندا راضیلیغا گلمه‌سینه سبب اولدو.
بالفور آچیقلاماسیندان سونراکی ایللرده یهودیلرین کؤچو سورجی ائله اولدو کی، یهودیلر تدریجاً فلسطینین بعضی بؤلگه‌‌‌لری‌نین صاحبی اولدولار و موسلمان عربلردن تورپاقلار و مولکلر آلدیلار. اوچ اونیللیکدن سونرا ایندی فلسطین ساکینلری‌نین تخمیناً یوزده ۲۵ یهودیلر ایدی.
۱۹۴۸-جی ایلده بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی یهودی پروبلئمی‌نین حلینی فلسطینده یهودی دؤولتی‌نین یارادیلماسی اولدوغونو اعلان ائتدی و فلسطین اراضی‌لرینده ایکی مستقل یهودی و موسلمان دؤولتی‌نین یارادیلماسینا سس وئردی.
او زامان بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی فلسطین تورپاقلاری‌نین یوزده ۵۵-نی اونلارا آییرمیشدی، باخمایاراق کی، اهالی‌نین تخمیناً یوزده ۲۵ یهودیلر ایدی و ب. تورپاقلارین یوزده ۴۵ ایسه یوزده ۷۰ اهالیسی اولان فلسطینلی موسلمان عربلره وئریلدی.
بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین بو بؤلمه‌سی فلسطین-اسرائیل موناقیشه‌سی‌نین حاضرکی بؤحرانی‌نین کؤکلریندن بیریدیر. بو اراضی بؤلگوسونده دینه گؤره اهالی بالانسی دوزگون آپاریلماییب. باشقا طرفدن فلسطینین وئریملی تورپاقلاری‌نین چوخو یهودی موهاجیرلره وئریلدی.
۱۹۴۸-جی ایلده اینگیلتره‌نین فلسطیندن چیخماسی ایله اساساً موهاجیر اولان یهودیلر ایله فلسطینده یاشایان موسلمانلار آراسیندا گرگینلیک آرتدی.
بو زامان بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی ۱۸۱ سایلی قطعنامه چیخاراراق، فلسطین مسئله‌‌سی‌نین حلی یولو کیمی ایکی مستقل فلسطین و اسرائیل دؤولتی‌نین یارادیلماسینی بیر داها اعلان ائدیر. بو قطعنامه‌یه اساساً، قودس شهری بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین تابعلیگینه وئریلدی. بو قرار عربلرین کوتلوی غضبینه سبب اولدو. ایندی همین اراضی‌نین اصل ساکینلری اولان فلسطین عربلری بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین یهودیلر اوچون آییردیغی اراضیلری ترک ائتمه‌لی اولدولار. شدتلی توققوشمالار بورادان گوجله‌نیب.
یهودیلرین شدتلی هوجوملاری و ائولرینی ترک ائتمک ایسته‌مه‌ین فلسطینلیلرین اؤلدورولمه‌سی موناقیشه‌نی قاریشیق دوروما گلیب. بو زوراکیلیقلارین پیک نؤقطه‌‌‌سینده بیر قروپ صهیونیست “دریاسین” آدلی کنده هوجوم ائده‌رک، ائولرینی ترک ائتمک ایسته‌مه‌ین بو بؤلگه‌لرین ساکینلرینی قتله یئتیریبلر.
اسرائیل یهودیلری‌نین گئنیش تنقیدینه سبب اولان “دریاسین”ین قانلی و شدتلی هوجومو فلسطینلیلرین شدتلی غضبینه سبب اولوب. بو آرادا ۱۹۸۴-جی ایل ۱۴ می گونو بن گورین‌ین یهودی اسرائیل دؤولتی‌نین قورولدوغونو اعلان ائتمه‌سی عربلرله اسرائیل آراسیندا ساواش و زوراکیلیق آلووونو آلوولاندیردی.
بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین اسرائیل حؤکومتی‌نین قورولدوغونو اعلان ائتمه‌سیندن بیر گون سونرا عربلرله اسرائیل آراسیندا شدتلی قارشیدورما و ساواش باشلادی. سوریه، لبنان، عراق، اردن و مصر اسرائیله ساواش اعلان ائتدی. بو ساواش اون آی داوام ائتدی و ۱۹۴۹-جو ایلده عربلرین اسرائیلدن مغلوبیتی ایله باشا چاتدی. بو ساواشدا اسرائیل حتی قودسو توتدو و اونو اردن ایله اؤزو آراسیندا بؤلوشدوردو. بو آرادا غزه زولاغی‌نین حاکمیتی مصره کئچدی و باتی اردن ساحلی اردن نظارتینده قالدی.
۱۹۵۰-جی ایللرده اسرائیل، اساساً غزه‌ده یئرلشن فلسطین مقاومت قروپلاری طرفیندن هوجوما معروض قالدی، لاکین اونلاری جدی شکیلده یاتیرتدی، چوخلارینی اؤلدوردو و یا اسیر گؤتوردو. اسرائیل، لبنان و سوریه آراسیندا سو ساواشلاری دا مسئله‌نین قاریشیقلیغینی آرتیریب.
عینی زاماندا مصر جمهورباشقانی جمال عبدالناصر، باشدا اولماقلا عرب ملتچیلری اسرائیلی تانیماقدان ایمتینا ائده‌رک، بو یئنی قورولان اؤلکه‌نین محو ائدیلمه‌سینی طلب ائتدیلر. ۱۹۶۷-جی ایلین می آییندا مصر اؤز اوردوسونو اسرائیلله سرحد یاخینلیغیندا سفربر ائتدی. سوریه، عراق، لبنان و اردن دا اوردولارینی سفربر ائدیب. ۵ ژوئن ساواش باشلادی و آلتی گونلوک ساواشدا اسرائیل اردندان، اردن چایی‌نین باتی ساحلینی، مصردن غزه زولاغی و سینا یاریم آداسینی، سوریه‌دن ایسه جولان تپه‌لرینی ایشغال ائتدی. عربلر بو آغلاسیغماز ساواشدا آغیر مغلوبیته اوغرامیش و رسوای اولموشدولار.
۱۹۶۷-جی ایل ساواشی بیتدی، لاکین فلسطین مقاومت قروپلاری اسرائیل حؤکومتی‌نین زوراکی باسقیلاریندان غضبله هوجوملارینی داوام ائتدیردیلر.
ان اؤنملی مقاومت قروپو ۱۹۶۴-جو ایلده قورولان فلسطین آزادلیق تشکیلاتی (ساف) ایدی و باشلانغیجدا سلاحلی موباریزه‌نین وطنی آزاد ائتمه‌یین یگانه یولو اولدوغو شوعاری ایدی. ۱۹۶۰-جی ایللرین سونو و ۱۹۷۰-جی ایللرین اوللرینده فلسطینلی قروپلار ۱۹۷۲-جی ایلده مونیخده کئچیریلن یای اولمپیک اویونلاریندا اسرائیل ایدمانچیلاری‌نین قتلیامی دا داخیل اولماقلا، بوتون دونیادا اسرائیل وطنداشلارینا قارشی هوجوملار دالغاسی تشکیل ائتدیلر.
زوراکیلیق دؤورو داوام ائتدی. اسرائیل حؤکومتی بو دفعه قیرغینی تؤره‌دنلره هاوادان بومباردمانلار و لبنانداکی فلسطین تشکیلاتی‌نین قرارگاهینا هوجوملا سیلسیله ترور آکتلاری و شدتلی عملیاتلار حیاتا کئچیره‌رک جاواب وئردی.
ایندی جاواب نؤوبه‌‌سی عربلرده ایدی. ۵۰ ایل اؤنجه ۶ اکتبر ۱۹۷۳-جو ایلده یهودیلر یوم کیپور بایرامینی قئید ائدرکن مصر و س.ریه اوردولاری سینا یاریماداسیندا و جولان تپه‌لرینده اسرائیل قوه‌لرینه قارشی گؤزله‌نیلمز هوجوما کئچدی و بو هوجوم یوم کیپور ساواشی آدلاندیریلدی. ساواش ۲۵ اکتبردا اسرائیلین مصر و سوریه قوه‌لرینی اوغورلا گئری چکمه‌سی ایله باشا چاتدی، لاکین توپلام تخمیناً ۲۰ گون ایچینده ۱۰ ایله ۳۵ مین آراسیندا اینسانین حیاتینا سون قویان ساواشدا ۲۵۰۰-دن چوخ اسرائیل عسکری اؤلدو. اسرائیلده کوتلوی غضب باش ناظر گلدا مایری ایستعفایا مجبور ائدیب.
یوم کیپور ساواشیندا مغلوبیت مقاومت قوه‌لرینی دؤیوشلری دایاندیرمادی و سلاحلی و شدتلی هوجوملار داوام ائتدی. ۱۹۷۶-جی ایلین زوئیه آییندا فلسطین مقاومت قوه‌لری اسرائیلدن فرانسایا اوچارکن فلسطینلی سلاحلی قروپلار طرفیندن یولجو اوچاغی‌نی قاچیراراق اسرائیل طرفیندن اسیر گؤتورولن فلسطینلیلرین آزاد ائدیلمه‌سینی طلب ائدیبلر.
۱۹۷۷-جی ایلده هم عرب، هم ده اسرائیل طرفدن بعضی رقملر و جریانلار بئله نتیجه‌یه گلدیلر کی، بو زوراکیلیق دایاندیریلمالی و باریش یولو ایله حل اولونمالیدیر.
همین ایل اسرائیل کنستینده کئچیریلن سئچکیلرده مناخیم بگینین باشچیلیق ائتدیگی لیکود پارتییاسی نظارتی اسرائیل ایشچی پارتییاسیندان آلدی. همین ایلین سونوندا مصر جمهورباشقانی انور السادات اسرائیله سفری زامانی کنستده چیخیش ائتدی. بو، بیر عرب اؤلکه‌سی‌نین اسرائیلی ایلک دفعه تانیماسی ایدی. ایکی ایل سونرا سادات و بگین کمپ دیوید آنلاشماسی (۱۹۷۸) و مصر-اسرائیل باریش آنلاشماسینی (۱۹۷۹) ایمضالادیلار. بو راضیلاشمایا اساساً، اسرائیل سینا یاریماداسیندان گئری چکیله‌رک اردن چایی‌نین باتی ساحلی و غزه زولاغیندا فلسطینین موختاریتی ایله باغلی دانیشیقلارا باشلاماغا راضیلاشیب.
۱۱ مارت ۱۹۷۸-ده لبناندان گلن فلسطین آزادلیق تشکیلاتی سلاحلی دؤیوشچولری اسرائیلده ساحل یولونا هوجوم ائده‌رک بیر چوخ اینسانی قتله یئتیردیلر. اسرائیل لیتانی چایی‌نین گونئیینده فلسطین آزادلیق تشکیلاتی‌نین بازالارینی محو ائتمک اوچون لبنانین گونئیینه هوجوم ائده‌رک جاواب وئردی. ساف دؤیوشچولری‌نین چوخو گئری چکیلدی، لاکین بیرلشمیش ملتلری قوه‌لری و لبنان اوردوسو وضعيته نظارت ائدنه قدر اسرائیل لبنانین گونئیینی نظارتده ساخلادی.
لاکین لبنان و فلسطینده ایسلامی رادیکالیزمین گوجلنمه‌سی و ایراندا ایسلام اینقیلابی‌نین باش وئرمه‌سی ایله فلسطین مقاومت قوه‌لری اؤزونه یئنی دستکچی تاپیب. فلسطین آزادلیق تشکیلاتی فلسطین پروبلئمی‌نین زوراکیلیقسیز حل یوللارینا محل قویمادان اسرائیله قارشی هوجوم سیاستینی گئنیشلندیرمه‌یه داوام ائتدی. بونا جاواب اولاراق اسرائیل هاوادان و قورودان بیر نئچه جاواب هوجومو حیاتا کئچیردی و فلسطین آزادلیق تشکیلاتی‌نین بیر چوخ لیدرینی اؤلدوردو.
شدتلی قارشیدورمانی قیزیشدیران باشقا حادثه ایسه ۱۹۸۰-جی ایلده اسرائیلین “بوتون و بیرلشمیش قودسون اسرائیلین پایتاختی اولدوغونو” بَیان ائتمه‌سیدیر. بو آرادا، بگین حؤکومتی اسرائیلین ایشغال آلتینداکی اردن چایی‌نین باتی ساحلینده مسکونلاشماسی اوچون بیر موتیو یاراتدی و بو، بؤلگه‌ده فلسطینلیلرله شدتلی قارشیدورمانی آرتیردی.
باشقا طرفدن، اسرائیل آنایاساسیندا هئچ بیر قانون بو اؤلکه‌نین اراضیسینی بللی ائتمه‌ییب و هئچ بیر حرکت دوغو قودسو اسرائیل تورپاغی‌نین بیر بؤلگه‌سی کیمی آچیق اولاراق تعیین ائتمه‌ییب. سرحد خطلری‌نین بئله ایفاده اولونماماسی موناقیشه حاللاریندان بیری ایدی.
۱۹۸۱-جی ایلده اسرائیل جولان تپه‌لرینی اؤز اراضیسینه بیر‌لشدیردی، باخمایاراق کی، اونون الحاقی اولوسلارآراسی سويه‌‌ده تانینمادی.
اولوسلارآراسی ایجتماعیت داها چوخ اسرائیلین بو حرکتلرینی پیسلسه ده، بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین گوونلیک شوراسی قودس قانونونو و جولان تپه‌لری قانونونو اعتبارسیز اعلان ائتسه ده، اسرائیلی مسوولیته جلب ائتمک اوچون هئچ بیر ائتکیلی آددیم آتیلمادی و بو مسئله او زامانلار تأثیرلی عامللردن بیری ایدی. فلسطین موناقیشه‌سی‌نین شدتلنمه‌سی و زوراکیلیق دؤورونون داوام ائتمه‌سینه سبب اولوب.
۱۹۸۲-جی ایلده سافین بیر سیرا هوجوملاریندان سونرا اسرائیل همین ایل فلسطین آزادلیق تشکیلاتی‌نین اسرائیلین قوزئیینه راکئت هوجوملاری تشکیل ائتدیگی بازالاری محو ائتمک اوچون لبنانی ایشغال ائتدی. دؤیوشون ایلک ۶ گونونده اسرائیللیلر قانلی هوجوملارلا لبنانداکی فلسطین آزادلیق تشکیلاتی‌نین حربی قوه‌لرینی دارماداغین ائتدیلر و سوریه‌لیلری مغلوب ائتدیلر.
اسرائیل حؤکومتی‌نین آراشدیرماسی – کاهان کمیسیونو – داها سونرا بگین و بیر نئچه اسرائیللی ژنرالی صبرا و شتیلا دوشرگه‌لرینده تؤره‌دیلن قتلیاملاردا دولاییسی ایله مسوولیت داشیدیغینی، ساوونما ناظری شارونون ایسه قتلیام اوچون شخصاً مسوولیت داشیدیغینی آشکار ائتدی و شارون مودافیه ناظری وظیفه‌‌‌سیندن ایستعفا وئرمه‌یه مجبور اولدو. لاکین بو وحشی زوراکیلیق سونوجوندا فلسطینلیلر آراسیندا سپیلن غضب داها رادیکال فلسطینلی قروپلارین یارانماسینا سبب اولدو.
۱۹۸۷-جی ایلده اسرائیلین زوراکیلیق دالغاسی فلسطین اعتراضلاری‌نین غزه‌دن اردن چایی‌نین باتی ساحلینه یاییلماسینا گتیریب چیخاردی کی، بو دا سونرادان فلسطینین “بیرینجی انتفاضه‌سی” کیمی تانیندی. آلتی ایل ایچینده بو اعتراضلارین زوراکیلیقلا یاتیریلماسی ایله میندن چوخ فلسطینلی اعتراضچی و اونلارلا اسرائیل وطنداشی اؤلدورولدو.
1992-جی ایلده اسحاق رابین، پارتییاسی‌نین اسرائیلین قونشولاری ایله آنلاشمایا گئتمه‌یه چاغیردیغی سئچکیلردن سونرا باش ناظر اولدو. نؤوبتی ایل اسرائیلی تمثیل ائدن شیمون پرز و فلسطین ملی تشکیلاتینی تمثیل ائدن محمود عباس، فلسطین ملی تشکیلاتی‌نین اردن چایی‌نین باتی ساحلی و غزه زولاغی‌نین بعضی حیصه‌‌‌لرینی ایداره ائتمک حوقوقو وئرن اوسلو آنلاشماسینی ایمضالادیلار.
فلسطین ملی تشکیلاتی دا اسرائیلین مؤوجود اولماق حوقوقونو تانیییب و تررورا سون قویاجاغینا سؤز وئریب. ۱۹۹۴-جو ایلده اسرائیل-اردن باریش آنلاشماسی ایمضالاندی و اردن اسرائیلله موناسیبتلری نورماللاشدیران ایکینجی عرب اؤلکه‌سی اولدو.
فلسطینده اومیدوئریجی باریش سورجی و عربلرین اسرائیلله آنلاشمایا عومومی دستیی اسرائیل حؤکومتی‌نین اوسلو راضیلاشماسینا محل قویماماسی ایله یئنیدن پوزولدو. اسرائیل فلسطین ملی تشکیلاتی ایله راضیلاشاراق بؤحرانی حل ائتدیگینی دوشونوردو.
باریش آنلاشماسی‌نین عکسینه اولاراق اسرائیل حؤکومتی فلسطین تورپاقلاریندا قصبه‌‌‌لر تیکمه‌یه داوام ائده‌رک نظارت-بوراخیلیش منطقه‌‌‌لری قوراراق فلسطینلیلرین غضبینه سبب اولوب. لاکین فلسطین خالقی‌نین اقتصادی دورومونون پیسلشمه‌سی اونلاری موناقیشه‌نی داوام ائتدیرمک عزمینه وادار ائدیب.
بو آرادا سلاحلی مقاومت قروپلاری‌نین اینتیهار هوجوملارینا باشلاماسی ایله اسرائیل داخیلینده خالقین راضیلاشمایا دستیی آزالدی و هر ایکی طرف آراسیندا رادیکال جریانلار گوجلندی. ۱۹۹۵-جی ایلین آبانیندا اسحاق رابین باریش یوروشونو ترک ائدرکن اوسلو آنلاشماسینا قارشی چیخان ایفراط ساغچی یهودی طرفیندن اؤلدورولدو.
۱۹۹۰-جی ایللرین سونوندا بنیامین نتانیاهونون باش ناظرلیگی دؤورونده، زوراکیلیغین آرادان قالدیریلماسی و بؤحرانین حلی چابالاری وای چایی آنلاشماسی ایله داوام ائتدی و بو مدت ایچینده فلسطین ملی تشکیلاتینا داها چوخ نظارت وئریلدی.
بو سورج آردینجا ۱۹۹۹-جو ایلده ایشچی پارتییاسیندان ایهود باراک باش ناظر سئچیلدی، او، قوشونلارین گونئی لبناندان چیخاریلماسی و فلسطین ملی تشکیلاتی باشچیسی یاسیر عرفات و آمریکا جمهورباشقانی بیل کلینتون ایله دانیشیقلار آپارماسی ایله یئنی سورج ۲۰۰۰-جی ایلده کمپ دیوید اوتوروموندا باشلادی.
اسرائیل کابینه‌سی بیل کلینتونون اسرائیل و فلسطین آراسیندا باریش اوچون تکلیف ائتدیگی پرینسیپلری قبول ائتمک اوچون ایشچی پارتییاسیندان باش ناظر ایهود باراکا سس وئریب. آمریکا جمهورباشقانی بو پارامترلری توپلام دؤرد گون اؤنجه ۲۳ دسامبردا تقدیم ائدیب. کلینتون بیلیردی کی گؤروینه ۲۵ گوندن آز قالیب. جمهورییتچیلر پارتییاسیندان اولان جورج بوش سئچکیلرده قالیب گلمیشدی و پارتییالار بیلیردیلر کی، گله‌جک جمهورباشقانی کلینتونون یولونو داوام ائتدیرمه‌یه‌جک. ایهود باراک دا ساغچیلارلا داخیلی سیاسی دؤیوشده ایشتیراک ائدیردی.
ایندی، ائله ایکینجی مینیللیگین سونلاریندا کلینتون باراک و عرفاتا اولتیماتوم وئردی کی، دؤرد گون ایچینده بو پارامترلری قبول ائتسینلر و بو ۲۵ گون ایچینده اسرائیل-فلسطین موناقیشه‌سینی بیتیرمه‌یه چالیشسینلار.
غزه زولاغیندا و اردن چایی‌نین باتی ساحلینده پایتاختی دوغو قودس اولان فلسطین حؤکومتی‌نین قورولماسی، فلسطینلی قاچقینلارین گئری قایتاریلماسی، اسرائیل قوه‌لری‌نین ۳۶ آی ایچینده گئری چکیلمه‌سی، حربی عملیاتلارین رسمی شکیلده دایاندیریلماسی، فلسطین حؤکومتی طرفیندن اوردونون یارادیلماماسی و سرحدلرین بیرلشمیش ملتلر قوه‌لری طرفیندن ایداره ائدیلمه‌سی، کلینتونون کمپ دیوید باریش شرطلری‌نین خلاصه‌‌‌سی اولدو.
ایهود باراک ۲۷ دسامبر گونو پارامترلری قئید-شرطله قبول ائتدیگینی آچیقلاییب. کلینتون داها سونرا ۲۰۰۵-جی ایلده نشر اولونان خاطیره‌لرینده یازیر کی، عرفاتین مولاحیظه‌‌لریندن فرقلی اولاراق، باراکین مولاحیظه‌‌لری هامیسی بو پارامترلر داخیلینده‌دیر. کلینتون خاطیره‌لرینده یازیر: بو، تاریخی حادثه ایدی. اسرائیل حؤکومتی باریشا نایل اولماق اوچون اردن چایی‌نین باتی ساحلی‌نین تخمیناً یوزده ۹۷-سی و بوتون غزه‌نی احاطه ائدن فلسطین دؤولتی‌نین یارادیلاجاغینی بیلدیرمیشدی. توپ ایندی عرفاتین الینده ایدی.
یاسر عرفات ۲ ژانویه گونو آغ ائوه گئدیب. آغ ائوده باش دانیشیقلار آپاران دنیس راس داها سونرا دئدی: عرفات بلی دئدی و سونرا بعضی مولاحیظه‌‌لری علاوه ائتدی کی، بو دا اصلینده وئره‌جیی هر بیر ایمتیازی رد ائتمک دئمک ایدی. کلینتون دا اؤز خاطیره‌لرینده عینی اوخونوشو تکرارلاییب. قالان گونلرده کلینتون عرفاتین پارامِترلری قبول ائتمه‌سی اوچون الیندن گلنی ائتدی. کلینتون مصر جمهورباشقانی حسنی مبارکدن و عربستانین واشینقتونداکی سفیری امیر بندردن عرفاتا تضییق گؤسترمیی خواهش ائدیب.
عرفات سوندا کلینتونون پارامِترلری ایله راضیلاشماسا دا، بیر نئچه گون سونرا ۱۳ ژانویه گونو شیمون پرزله گؤروشوب و راضیلیغا گلمک اوچون دانیشیقلارین داوام ائتدیریلدیگینی آچیقلاییب.
لاکین بیر هفته سونرا جورج بوش کلینتونون یئرینه آغ ائوه گئتدی و کمپ دیویدده پراکتیکی اولاراق کلینتونون پارامترلری ایله دانیشیقلار آپاریلمادی. اسرائیل طرفینده ایسه کمپ دیویددن تخمیناً بیر ایل سونرا آریل شارون حاکیميته گله‌رک فلسطین دؤولتی‌نین یارادیلماسینی تامامیله رد ائتدی. شارون حتی پایتاختین تل‌آویودن قودسه کؤچورولمه‌سی پلانینی دستکله‌ییب و فلسطینلیلره قارشی زوراکیلیق سورجی، اؤزللیکله ده قودسده اونون دؤورونده گوجله‌نیب.
۲۰۰۵-جی ایلده واشینگتن پست قزئتینده یاییلان مقاله‌سینده کمپ دیویدده‌کی آمریکالی دانیشیقلار قروپوندان آرون دیوید میل آمریکالی موذاکیره‌چیلری و اؤزونو آرا بولوجودان چوخ اسرائیللیلرین وکیلی کیمی گؤستردیکلرینه گؤره تنقید ائدیب.
بیر ایل سونرا، ۲۰۰۶-جی ایلده، کمپ دیویدده آمریکانین باشقا بیر موذاکیره‌چیسی راب مالی، نیویورک تایمزدا یاییلان کمپ دیوید: باریش فاجعه‌‌‌سی باشلیقلی مقاله‌سینده یازیب کی، کلینتونون پارامترلرینه علاوه اولاراق، اسرائیله و غرضسیز بیر قیمتلندیرمه‌نین حاضرلانمادیغینا اساسلاناراق، باراکین دانیشیقلاردان اؤنجه باتی ساحلینده مسکونلاشمانین داوام ائتدیریلمه‌سی و اسرائیل ساغچیلاری‌نین تضییقی آلتیندا فلسطین اعتراضلارینا قارشی زوراکیلیق تطبیق ائتمه‌سی کیمی حرکتلری ده اوغورسوزلوغا دوچار اولان دانیشیقلارا عامللر اولدو.
بو گؤروشده باراک فلسطین دؤولتی‌نین یارادیلماسی پلانینی تقدیم ائدیب. تکلیف اولونان حؤکومته بوتون غزه زولاغی و اردن چایی‌نین باتی ساحلی‌نین یوزده ۹۰-دان چوخو بیت‌المقدس ایله شریکلی پایتاخت کیمی داخیل ایدی. هئچ بیر راضیلاشما اولمادان طرفلردن هر بیری باشقا طرفی دانیشیقلارین اوغورسوزلوغونا گؤره مسوولیت داشیییردی.
۲۰۰۰-جی ایلین سونلاریندا لیکود لیدری آریل شارونون معبد داغینا موباحیثه‌لی سفریندن سونرا زوراکیلیقلار آرتدی و نؤوبتی دؤرد ایل یاریم داوام ائدن ایکینجی انتفاضه باشلادی. ایکینجی انتفاضه‌نین تئز-تئز تؤرتدیگی اینتیهار هوجوملاری اسرائیل سیویل حیاتینی دؤیوش مئیدانینا چئویردی. بو آرادا، فلسطین قوه‌لری ۲۰۰۱-جی ایلده شدتلی هوجومدا تل آویوین دیسکوتک دلفیناریومونو پارتلادیبلار. بو اینتیهار هوجوموندا چوخو گنجلردن عبارت ۲۱ اسرائیللی اؤلوب.
بو هوجومدان سونرا اسرائیلده یئنیدن رادیکاللار حاکیميته گلیبلر. شارون ۲۰۰۱-جی ایلده کئچیریلن نؤوبه‌دن‌کنار سئچکیلرده باش ناظر اولدو. ایشله‌دیگی مدتده او، غزه زولاغیندان بیرطرفلی قایدادا گئری چکیلمه پلانینی حیاتا کئچیردی و آیریجا اسرائیلین باتی ساحلینده مانعه دیواری‌نین تیکینتیسینه باشلادی.
ایکینجی انتفاضه قانلی باسقیلارلا باشا ووردو. ۲۰۰۰-۲۰۰۸-جی ایللر آراسیندا ۱۰۶۳ اسرائیللی، ۵۵۱۷ فلسطینلی و ۶۴ عجنبی اؤلدورولوب. حؤکومتین بو زوراکیلیغی و باسقیلاری شدتی فلسطین مقاومتی‌نین رادیکاللاشماسی‌نین اساس سببلریندن بیری اولدو.
۲۰۰۶-جی ایلده حزب‌الله‌ین اسرائیلین قوزئینده سرحد شهرلرینه هوجوملاری و ایکی اسرائیل عسکری‌نین سرحدن قاچیریلماسی ایکینجی لبنان ساواشینی اوتوز اوچ گون داوام ائتدیردی. ۲۰۰۷-جی ایلده اسرائیل حربی هاوا قوه‌لری سوریه‌ده نووه راکتورونو محو ائتمیشدی.
باریش سورجی‌نین اوغورسوزلوغو ایله ۲۰۰۸-جی ایلده اسرائیل داها بیر ساواشا گیردی. حماس و اسرائیل آراسیندا آتش‌کس اوغورسوز اولدو و ۲۰۰۸-۲۰۰۹-جو ایللر غزه ساواشی اوچ هفته داوام ائتدی و اسرائیلین بیرطرفلی آتش‌کس اعلان ائتمه‌سیندن سونرا سونا چاتدی. بو دفعه حماس سلاحلی موحاریبه‌‌‌دن و زوراکیلیقدان یورولوب و اؤنجه‌کی شرطلرله، یعنی بیرلشمیش ملتلرین ۱۸۱ سایلی قطعنامه‌سی اوزره عهده‌‌لیکلرین ایجراسی اولان آتش‌کسه عمل ائدیب. غزه‌ده حماسین شرطلری تام گئری چکیلمه‌نین حیاتا کئچیریلمه‌سی و سرحد کئچیدلری‌نین آچیلماسی ایدی. نه فلسطینین راکئت آتشی، نه ده اسرائیلین جاواب هوجوملاری تامامیله دایانماسا دا، کؤورک آتش‌کس مؤوجود ایدی.
آتیشما دؤرد ایل سونرا ۲۰۱۲-جی ایلده باش وئردی. حماسین گونئی شهرلرینه یوزدن چوخ راکئت هوجومونا جاواب اولاراق، اسرائیل حؤکومتی غزه زولاغیندا سککیز گون داوام ائدن عملیاتا باشلاییب. ۲۰۱۴-جو ایلین زوئیه آییندا حماسین راکت هوجوملاری‌نین شدتلنمه‌سیندن سونرا اسرائیل غزه‌یه قارشی نؤوبتی عملیات کئچیردی و ۲۰۲۱-جی ایلین می آییندا غزه ایله اسرائیل آراسیندا اون بیر گون داوام ائدن قارشیدورمانین یئنی راوندو باش وئردی.
غزه زولاغی ۳۶۰ کیلومتر مربع اراضییه مالیکدیر و قوزئیدن و دوغودان اسرائیلله، گونئیدن ایسه مصرله هم‌سرحددیر. ایکی میلیون نفر اهالیسی اولان بو بؤلگه دونیانین ان سیخ مسکونلاشدیغی بؤلگه‌لردن بیریدیر و هر کیلومتر مربع‌یه آلتی مینه یاخین اینسان یاشاییر. غزه زولاغی‌نین ساکینلری‌نین چوخو ۱۹۴۸-جی ایلده اسرائیل و عربلر آراسیندا ساواش زامانی ائولرینی ترک ائتمه‌یه مجبور اولموش فلسطینلی قاچقینلارین نصلیندندیر. اسرائیلین ۲۰۰۵-جی ایلده غزه‌نی ترک ائتمه‌سیندن سونرا بو بؤلگه‌یه نظارت 2007-جی ایلدن ایسلامچی حماس قروپلاشماسی‌نین الینده‌دیر.
اولوسلار آراسی ایستاتیستیکایا گؤره، غزه دهشتلی قئیری-اینسانی دورومدادیر. غزه زولاغی ۲۰۰۷-جی ایلدن قرنطینه‌ده‌دیر و اسرائیلین اؤز ایستیی ایله تیجارت و دنیز بلوکاداسینا معروض قالیر و بوندان اؤنجه ۲۰۰۹، ۲۰۱۲و ۲۰۱۴-جو ایللرده اسرائیلین اوچ حربی هوجومونون هدفی اولوب: توپلام ۲۲ گون ایچینده (۲۷ دسامبر ۲۰۰۸-جی ایلدن ۱۸ ژانویه ۲۰۰۹-جو ایله قدر) ۱۲۹۵-سیویل شخص و ۲۸۸ اوشاق اولماقلا ۱۴۳۴ فلسطینلی اؤلدورولدو.
۱۴-۲۱ نوامبر ۲۰۱۲-جی ایل تاریخلری آراسیندا ۳۰ نفری اوشاق اولماقلا ۱۰۳ فلسطینلی اؤلدورولوب.
ایکی آیدان آز مدتده (۸ جولای‌دان ۲۶ اوت ۲۰۱۴-دک) ۵۵۱ فلسطینلی اوشاق اولماقلا، ۱۴۶۲ سیویل شخص اؤلدورولوب.
بو سون هوجوم زامانی ان آزی ۱۳۶ اوخول داغیدیلیب و یا زده‌له‌نیب، ۱۵ خسته‌خانا و ۴۳ ساغلیق مرکزی داغیدیلیب، ۲۰ مینه یاخین ائو بومب‌آلانیب، ۱۰۵ مین اینسان ائوسیز قالیب. اسرائیل حماس قوه‌لری‌نین مکتب و خسته‌خانالارا سیغینماسی سببیندن بو اراضی‌لرین بومبالادیغنی آچیقلاییب و حماسی گوناهلاندیریب.
۲۰۲۱-جی ایلین می آییندا زوراکیلیق یئنیدن شدتلندی و توققوشمالار فلسطین طرفینده ۶۵ اوشاق داخیل اولماقلا ان آزی ۲۳۲ نفرین، اسرائیل طرفینده ایسه آلتی یاشلی اوغلان و ۱۶ یاشلی اوشاق دا داخیل اولماقلا ۱۲ نفرین اؤلومو ایله سونوجلاندی.
باشقا ایستاتیستیک بیلگیلرده ایسه بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی غزه زولاغیندا ۱۶۰۰ یئتیم اوشاغین اولدوغونو تخمین ائدیر.
بیرلشمیش ملتلرین ایشغال اولونموش اراضیلر اوزره اؤزل نوماینده‌سی ریچارد فالک غزه‌نین ارکک کیشی اهالیسی‌نین یوزده ۴۰-نین اسرائیل حبس‌خانالاریندا اولدوغونو تخمین ائدیب. اسرائیلده حبس و اینضیباطی حبس هئچ بیر اتهام ایره‌لی سورولمه‌دن حبس مدتینی آلتی آیا اوزاتماق ایمکانی وئریب.
بو بؤلگه‌دکی فلسطینلی گنجلرین یوزده ۷۵-دن چوخو ایشسیزدیر و بو، اونلارین حماس کیمی رادیکال حربی قوه‌لره جلب اولونماسینا سبب اولور. بیرلشمیش ملّتلر تشکیلاتی‌نین فلسطینلی قاچقینلارا یاردیم و اوزره (UNRWA) ۲۰۰۰-جی ایلده ۸۰ مینه یاخین اهالیدن ناراحات ایدی کی، بو دا حاضردا ۸۰۰ میندن چوخ اینسانی (۲،۳۸۰،۰۰۰ اهالیدن) احاطه ائدیر.
اوشاق حوقوقلاری اوزره اولوسلارآراسی قئیری-حؤکومت تشکیلاتی ۲۰۲۲-جی ایلین ژوئن آییندا “حبسه سالینمیش” آدلی راپوروندا غزه‌ده هر بئش اوشاقدان دؤردونون روحی ناراحاتلیقدان اذيت چکدیگینی یازمیشدی. آیریجا غزه اهالیسی‌نین یوزده ۸۰-دن آزی یوخسوللوق حدی‌نین آلتیندا یاشاییر.
۲۴ می ۲۰۲۳-جو ایلده بیرلشمیش ملتلر تشکیلاتی‌نین اورتا دوغو باریش اوزره اؤزل نوماینده‌سی تور ونسلند گوونلیک شوراسینا خبردارلیق ائتدی کی، اسرائیللیلر و فلسطینلیلر آراسیندا زوراکیلیغین قارشیسینی آلماق و گؤزله‌نیلن ارزاق بؤحرانی‌نین قارشیسینی آلماق اوچون سرعتلی آددیملار آتیلمالیدیر.
۲۰۰۶-جی ایل سئچکیلرینده حماسین قلبه‌سی ایله فلسطین توپلومونون رادیکاللاشماسی آراسیندا آیریلماز علاقه وار. اسرائیلین شدتلی موحاصیره‌‌‌سی ایله اوزلشمه‌سی سونوجوندا؛ نئجه کی، ۱۹۸۷-جی ایلین دسامبریندا بیرینجی انتفاضه‌نین اولینده باش وئرمیشدی. حماسین آلچالدیلمیش و یاردیمسیز اهالی آراسیندا سیخ خیريه تشکیلاتلاری شبکه‌سی وار. حماسین اساس لیدرلری‌نین هامیسی اسرائیللیلر طرفیندن اؤلدورولوب و ایندیکی لیدرلر او واختدان قطرده قاچقین اولوبلار. بو آرادا، اسرائیل حربی هاوا قوه‌لری‌نین رئیسی مطبوعاتا اؤیوندو کی، او، ۸۰-۱۰۰ قئیری-قانونی مقصدلی سوی-قصده “یوزده ۹۰ مووفّقیت نیسبتی” ایله نظارت ائدیب.
اسرائیلین ۲۰۰۵-جی ایلده غزه زولاغیندان چکیلمه‌سیندن سونرا بو تورپاقلارا آغیر اینسان تلفاتی ایله اوندان چوخ هوجوم ائدیلیب: فلسطین طرفینده ۷۶۰۰ اؤلو، او جومله‌‌‌دن ۲۸۰۰ سیویل وطنداش؛ اسرائیل طرفینده ایسه ۲۳ سیویل شخص اولماقلا ۱۲۳ نفر اؤلوب. طبیعی کی، ۸ اکتبر ۲۰۲۳-جو ایلده حماسین حربی هوجومو ایله بو ایتکیلر چوخلو آرتیب.
آنجاق ۲۰۱۰-جو ایلده اسرائیل و عرب اؤلکه‌لری آراسیندا آرتان بؤلگه‌سل امکداشلیق قورولدو و سونوجدا ابراهیم آنلاشماسی ایمضالاندی. اسرائیلین گوونلیک دورومو عربلر و اسرائیل آراسینداکی عنعنه‌‌وی موناقیشه‌دن ایران و اسرائیل آراسینداکی نیابتی موناقیشه‌یه و سوریه ایچ ساواشی زامانی ایرانلا بیرباشا قارشیدورمایا ديیشدی. بو دفعه فلسطین بؤحرانی یئنی اؤلچولر آلمیشدی.
حماس ایران ایسلام جمهورییتی و حزب‌الله‌ین یاردیمی ایله غزه‌ده حربی گوجونو یئنیله‌ییب و عملیاتلارا حاضرلاشیب. نهایت، یوم کیپور ساواشی‌نین ۵۰-جی ایلدؤنومونده، ۶ اکتبر ۲۰۲۳-جو ایلده حماس قوه‌لری‌نین هوجومو، میندن چوخ اسرائیللی‌نین قتله یئتیریلمه‌سی و گیروو گؤتوروله‌رک قورخو یاراتماسی ایله زوراکیلیق دؤورو زوراکیلیغی دا گتیردی. بو موناقیشه‌ده گؤرونمه‌میش سويه‌‌یه چاتدی.
ایکینجی دونیا ساواشینداکی هولوکوستدان سونرا اسرائیله قارشی بئله بیر اؤلومجول عملیات کئچیریلمه‌میشدی. بو، اسرائیلین غزه زولاغینا کوتلوی راکئت هوجومونا، باتی اؤلکه‌لری‌نین اسرائیل قوه‌لری‌نین غزه‌یه داخیل اولماسینا حاضرلاشماسینا سبب اولدو. طرفلرین بو میثلی گؤرونمه‌میش زوراکیلیغی اولوسلارآراسی ایجتماعیت طرفیندن پیسلنسه ده، مؤوجود بؤحرانین حلّینه کؤمک ائتمیر.
یهودی و فلسطین مسئله‌‌سی‌نین تاریخی پروسئسینی آراشدیراراق بئله نتیجه‌یه گله بیلریک کی، کؤکلری ایللرله دینج اینسانلارین اؤلدورولمه‌سی، آیری-سئچکیلیک، اسرائیل ایشغالی، بین الخلق ایجتماعیّتین یانلیش قرارلاری اولان زوراکیلیق، شوبهه‌سیز کی، حربی گوجله بیتمه‌یه‌جک. و داها یوکسک زوراکیلیق. هر دفعه زوراکیلیق زوراکیلیقلا قارشیلاندیقدا، اؤلدورمه دؤورو داوام ائتدی و فلسطین اینسانی بؤحرانی درینلشدی.
اسرائیلین اؤنجه‌کی اونیللیکلرده کئچیردیگی زوراکیلیق سورجی سلاحلی رادیکال قروپلاری گوجلندیردی و فلسطینلیلرین شدتلی موباریزه‌سینی گوجلندیردی. اصلینده حماس و فلسطین مقاومت قروپلاری اسرائیل حؤکومتی‌نین سنتزیدیر.
مولفه گؤره، دئییلنلره اساسلاناراق، بو بؤحرانی حل ائتمک اوچون ایلک آددیم زوراکیلیغا یول وئرمه‌مک و اینسان حیاتینا قارشیلیقلی حؤرمتدیر.
غزه‌ده گئدن حاضرکی ساواشدا زوراکیلیق هر آن سی.یل اینسانلارین اؤلدورولمه‌سینی آرتیریر. اسرائیل سیویل فلسطینلیلرین حیاتینا حؤرمتله یاناشمیر. ایندییه‌دک اسرائیلین بومباردمانلاری سونوجوندا غزه‌ده ۶۰۰ اوشاق اولماقلا ۲۰۰۰-دن چوخ فلسطینلی حیاتینی ایتیریب. بو یاناشما حماسی ضعیفله‌دیرمی؟! یاخود اوشاقلارین و سیویل شخصلرین اؤلدورولمه‌سی ایله غضب و زوراکیلیق آرتیر و اینتیهار هوجوملاری کیمی رادیکال فیکیرلر داها چوخ طرفدار قازانیر.
فلسطین موناقیشه‌سینده قالیجی باریش یاراداجاق حله نایل اولماق اوچون ایشتیراک ائدن طرفلرین زوراکیلیغا یول وئرمه‌مه‌سی‌نین آلتی اصلینه دقت یئتیریلمه‌سی اساس ضرورتدیر.
سیاست بیلیمجی مایکل نیگلر، بؤحرانلار زامانی زوراکیلیقسیز حرکتلرین آلتی ایلکه‌سینی بئله ایفاده ائدیب: ۱- اؤزونوز ده داخیل اولماقلا هر کسه حؤرمت ائدین ۲- هر زامان یاپیجی آلتئرناتیولری دوشونون ۳- اوزون‌موددتلی پئرسپئکتیوه فیکیر وئرین ۴- چیخیش یولو آختارین قازان -قازان حل یولو ۵- گوجو احتیاطلا ایستیفاده ائدین ۶- میراثیمیزی قورویون.
بو ایلکه‌لرین هر بیرینی آراشدیرماق ایله، اسرائیلله فلسطینلیلر آراسینداکی بؤحراندا بوتون بو زوراکیلیقسیز ایلکه‌لری‌نین پوزولدوغونو گؤره‌جییک.
اماراتین بیرلشمیش ملتلرده‌کی سفیری لونا نوسیبه غزه ساواشی موناسیبتیله کئچیریلن گوونلیک شوراسی‌نین ایجلاسیندا حماسی پیسله‌یرکن، بو بؤحرانین باغلامینی نظردن قاچیرماماغین اؤنمینی آرتیریب. اونیللیکلر بویو زوراکیلیقلا اینسانلیقدان اوزاق و عاجیزلیک حیسلری‌نین سبب اولدوغو اؤنجه‌دن مؤوجود اولاراق هر آن اودلانان بیر اورتام وار ایدی.
فلسطین و اسرائیل مؤوضوسوندا ایللردیر طرفسیز آراشدیرمالار آپاران آراشدیرماجی پاتریک هاولت دئییر: اسرائیلین گوونلیگی‌نین ان یاخشی تأمیناتی فلسطین خالقی‌نین لیاقتینی قورماقدیر، نتانیاهونون داخیلی ایشلر ناظری ایلای یشای غزه زولاغی‌نین بومبالانماسی زامانی غزه‌نی اورتا عصرلره قایتارماق نيتینده اولدوغوموزو اعلان ائتدیگی کیمی دئییل.
عربیستانین ولیعهدی شاهزاده‌سی محمد بن سلمان اسرائیل و حماس آراسیندا داوام ائدن ساواش ایله باغلی کئچیریلن بیرگه اولوسلارآراسی توپلانتیدا فلسطین پروبلئمینی حل ائتمک اوچون ۱۹۶۷-جی ایل سرحدلری بویونجا فلسطین دؤولتی‌نین یارادیلماسینی وورغولایارکن دئییب: بو گون غزه‌نین شاهیدی اولدوغو شئی گوناهسیز سیویل شخصلرین بدلینی اؤده‌دیگی زوراکیلیغین آرتماسیدیر.
سؤیلننلره اساسلاناراق، ساواشین توپلومسال کؤکلرینه دقت یئتیریلمه‌سی، زوراکیلیغا یول وئریلمه‌مه‌سی، اسرائیل حؤکومتی‌نین فلسطینلیلره قارشی آیری-سئچکیلیگی‌نین آرادان قالدیریلماسی، فلسطین تورپاقلاری‌نین ایشغالینا سون قویولماسی و پایتاختی دوغو قودس اولان فلسطین دؤولتی‌نین یارادیلماسی و فلسطینلیلرین اسرائیلده‌کی یهودیلرله برابر اینسان وطنداشلیق حوقوقلاریندان ایستیفاده ائتمه‌سی بو قاریشیق موناقیشه‌نین حلّینه یاردیم ائده بیلر.
Leave a comment